Nhưng theo các chuyên gia, câu hỏi cần thiết hơn phải là: Đừng hỏi AI có thể làm gì, hãy hỏi nó đang làm gì chúng ta.
AI như ChatGPT, Gemini, hay Grok đang dần thay đổi cách con người tiếp cận và xử lý thông tin. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn dẫn đến một hệ quả nguy hiểm: con người ngày càng phụ thuộc vào AI và đánh mất kỹ năng tư duy phản biện, trí nhớ và khả năng sáng tạo.
AI và nguy cơ bào mòn trí tuệ con người
Theo nhà tâm lý học Robert Sternberg từ Đại học Cornell (Mỹ), mối lo ngại lớn nhất không còn là liệu AI có thể làm ảnh hưởng đến trí tuệ con người, mà sự thật là nó đã và đang làm điều đó. Những công cụ như ChatGPT, Gemini cho phép người dùng tạo nội dung trong vài phút, điều mà trước kia cần hàng giờ đồng hồ. Nhưng tốc độ có thể đã đánh đổi bằng sự lười tư duy.
Một nghiên cứu tại Anh do tiến sĩ Michael Gerlich thực hiện cho thấy: những người trẻ sử dụng AI thường xuyên có điểm tư duy phản biện thấp hơn nhóm ít hoặc không dùng AI. Điều này cho thấy AI có thể đang làm suy giảm khả năng tư duy độc lập của con người.
Khi AI trở thành “cái nạng” cho bộ não
Không chỉ dừng lại ở khả năng tư duy, việc lạm dụng AI còn ảnh hưởng đến trí nhớ và nhận thức. Một khảo sát của Microsoft và Đại học Carnegie Mellon phát hiện rằng dù năng suất công việc tăng lên nhờ AI, nhưng tư duy phản biện lại suy giảm. Người dùng ngày càng quen với việc AI “giải quyết giúp” mọi thứ, dẫn đến tình trạng phụ thuộc vào AI.
Một số người tham gia khảo sát chia sẻ rằng họ cảm thấy khó ghi nhớ và thậm chí không biết cách giải quyết vấn đề nếu không có sự hỗ trợ từ AI.
AI quyết định những gì bạn nghĩ
Không chỉ hỗ trợ công việc, AI còn can thiệp sâu vào thói quen tiêu dùng thông tin của con người. Thuật toán đề xuất nội dung trên các nền tảng mạng xã hội khiến chúng ta tiếp cận thông tin một cách bị động, mà không cần động não phân tích hay kiểm chứng. Đừng hỏi AI có thể làm gì, hãy hỏi nó đang làm gì chúng ta — bởi lẽ AI không chỉ trả lời câu hỏi của bạn, mà còn định hướng luôn cả suy nghĩ của bạn.
Nhà nghiên cứu Wendy Johnson tại Đại học Edinburgh cảnh báo: "Sinh viên ngày nay ít vận dụng tư duy, mà thường tin vào những gì Internet nói."
Điều này khiến nhiều người khó phân biệt thông tin thật — giả, và trở thành “con mồi” của những thông tin sai lệch do AI tạo ra.
Công nghệ: Tiện lợi nhưng cần tỉnh táo
AI không phải “ác quỷ”, nhưng cũng không phải “cứu tinh”. Như tiến sĩ Elizabeth Dworak nhấn mạnh, trí thông minh con người là một hệ thống phức tạp, chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố, không thể chỉ đổ lỗi cho AI.
Trước đây, con người từng lo ngại điện thoại, mạng xã hội, GPS sẽ làm mai một kỹ năng sống. Và giờ, AI cũng không khác. Đừng hỏi AI có thể làm gì, hãy hỏi nó đang làm gì chúng ta, bởi nếu không cẩn thận, sự tiện lợi có thể đổi lại bằng khả năng tư duy và sáng tạo dần bị “đánh cắp”.
Đừng hỏi AI có thể làm gì, hãy hỏi nó đang làm gì chúng ta — đó là lời cảnh báo sắc bén dành cho bất kỳ ai đang sống trong thế giới số. AI có thể giúp chúng ta làm việc nhanh hơn, chính xác hơn, nhưng nếu không biết kiểm soát, nó sẽ khiến chúng ta lười suy nghĩ, đánh mất khả năng sáng tạo và tư duy phản biện — những thứ từng làm nên sự khác biệt của con người.
